Mediyaa dijitaalaa barnoota keessatti walitti makuu

na

mediyaa dijitaalaa faayidaa tokko tokko qaba, garuu miidhaa ijaa irratti qabu waan ta'eef daangaa keessa fayyadamuu qaba.

barataa: akka miidiyaa hundumaa, walitti dhufeenyi barbaachisaa dha. dhugumatti, miidiyaa dijitaalaa yeroo ammaa kanatti sababaa haaraa ta'uu fi haala barattootaaf qofa kan dhufan ta'uu isaaniitiin akka namatti toluu danda'u. dijitaalaawwan carraaqqii fi qoodinsa yaada fi bu'aa mirkaneessuuf carraa kenna. garuu, teknoolojii hojjataa ta'uu irratti hirkachuun, fakkeenyaaf, smartboardota mana barumsaa keessatti, maallaqa mana barumsaa irratti hirkachuun balaa ta'uu danda'a. miidiyaa waliin dandeettii gaarii qabaachuun, yeroo baay'ee dandeettii barreessuu barbaachisa, kunis wantoota dijitaalaa hin ta'in irratti gaariidha.

student

barataa ta'uun, hojii koof meeshaalee dijitaalaa fayyadamuun baay'ee barbaachisaa dha. inni tokko, haala multimeediyummaa keessatti, gosa barnootaa garaagaraa guutuu danda'uu dha: fakkeenyaaf, viidiyoo fi sagalee gargaarsaaf kanneen mul'ataa fi yeroo baay'ee yaadaaf gargaaraa ta'an. inni lammaffaa, marsariitii barnoota kanneen akka moodle, meeshaalee barnootaa fi carraa barnoota dabalataa dhiyeessuu danda'u. haa ta'u malee, kunis, barsiisota irraa baay'ee hojiin dabalataa barbaachisa. marsariitii sirnaan hin eeggamin, yaada kiyyaatti, barattootaaf dogoggora ta'uu danda'a fi isaan dadhabsiisa. yeroo barnoota raawwachuu, haala sirrii fi bu'aa qabeessa ta'een kutaa barnootaa (kaayyoo rakkoo, yeroo hojiirra oolmaa, yeroo mirkaneessuu fi kkf) irratti xiyyeeffannoo kennuu qabna, sababni isaas, qabiyyeen multimeediyummaa yoo akkas ta'e "dhiibbaa ol'aanaa" fiduu danda'a, kanaafuu kaayyoo barnootaa irraa isaan harkisu.

g., barsiisaa mana barumsaa: yeroo ammaa kanatti, barattoonni hedduun digital natives ta'uun jira. kanaaf, barnoota keessatti meediyaa barattoonni beeku kanneen akkasumas meediyaa klassikaalota waliin fayyadamuu akka ta'e yaada. meediyaa dijitaalaa barnootaaf gargaarsa ta'uu malee, akkasumas meediyaa dijitaalaa waliin walitti dhufeenya gochuu barnoota keessatti hirmaachuu qaba. sababni isaas, barattoonni odeeffannoo dhuunfaa isaanii waliin akka salphatti hojjetan yeroo hedduu argeera.

ani fayyadamuu miidiyaa dijitaalaa barnootatti gargaarsa fi bu'aa qaba jedheen yaada, hanga daangaa keessa ta'ee fi mala barnootaa ijoo ta'uu hin dandeenyeetti.

yeroo ammaa kan globalizashinii, keessumaa kutaa teknoolojii quunnamtii keessatti, medaawwan dijitaalaa barnootatti fayyadamuun baay'ee barbaachisaa ta'uu isaa nan amana. guddina teknoolojii irraa fagaachuu hin dandeenyu, isaan immoo jireenya guyyaa guyyaa keenya ni murteessu (fakkeenyaaf, smartphonewwan meeshaa quunnamtii, koompitaraas leksikoonii). kutaa hunda keessatti medaawwan dijitaalaa waliin hojjetama, akkasumas, quunnamtii fi odeeffannoo ammayyaa waliin sirnaan fi beekumsa qabuun hojjechuu yeroo ammaa gaaffiiwwan hojii irratti tokko ta'uu isaa. kanaaf, barnoota keessatti medaawwan dijitaalaa jalqabaa waliin hojjechuun, yaada kiyyaatti, baay'ee gargaaraa fi qofaafis ni gorfama, sababni isaas isaan furtuu fuulduraa ta'uu isaanii.

dhiibbaa keenya keessatti, odeeffannoo haala yeroo ammaa argachuuf carraa biraa hin jiru, akkasumas, namni hedduun jechoota ogummaa ofii isaanii barachuu qabu, kanaafis, bilbila smart, taabuleetii fi laaptoppin yeroo hunda waliin jiraatu. bilbilli smart immoo kanneen hundumaa caalaa saffisaan argamuu danda'a, akkasumas, fayyadamni isaa yeroo guyyaa keessatti saffisaan ta'aa.

ani gammachuu qaba yoo barnoota keessatti bilbila keenya fayyadamuu dandeenyu yookaan komputera fayyadamuu dandeenyu. kun barnoota akka salphaa taasisu. haa ta’u malee, yeroo tokko tokko barattoonni hedduun mata duree irraa fagaachuu fi facebook, whatsapp fi kkf irratti yeroo dabarsuu danda’u. mana keessatti hojiiwwan barachuuf yookaan qophii raawwachuuf, meediyaa dijitaalaa dhugumaan barbaachisaa ta'ee jira, saffisaan hojjachuu dandeenya. haa ta’u malee, yeroo hundumaa meediyaa dijitaalaa irratti hirkachuu hin qabnu, sababni isaas yeroo tokko tokko qorannoo gochuu dandeenya, garuu barachuu hin dandeenyu sababni isaas baay'ee bannerii beeksisaa yookaan kanneen biroo waliin wal qabatee yeroo dabarsuu dandeenya.

-

ani powerpoint dhiyeessuu yeroo taasifamu bareedaa ta'uu isaa nan arga. akkasumas, gabaasni hedduu ifa ta'ee fi jaalalaa ta'a!

ani fayyadamuu miidiyaa dijitaalaa barnoota keessatti baay'ee gaariidha jedheen yaada. kunis, fakkeenyaaf, ijoollee barreessuu baay'ee saffisaan hin dandeenyeef marii barnootaa galmeessuu danda'u, yeroo dheeraa hin fudhatu. akkasumas, isaaniis baala gubbaa ni salphisu. fayyadamaa smartboard fi kkf fayyadamuun immoo waraqaa baay'ee oolchuu fi ilaaluuf hedduu hawataa dha.

barattoota: ani yaada koon, meediyaa dijitaalaa fi paltformii barnootaa mala ammayyaa waliin walitti dhufeenya qabu, garuu walitti dhufeenya fuula duraafi barnoota waliinii walitti dhufeenya dhugaa hin bakka buufne. karaa addaa, tajaajila gargaarsaa fi dandeettii barattoota dadhaboo ykn dandeettii ol'aanaa qaban gargaaruuf. faayidaa tokko immoo yeroo gabaabaa keessatti barbaachisummaa qabaachuun, fakkeenyaaf, dhukkuba yeroo barnoota dhabuuf deggarsa gochuu dha.

ani barattuu ta'ee, barnoota leenjii waliin deeggarsa gochuun naaf gargaara jedheen yaada. :)

meediyaa dijitaalaa barnoota keessatti faayidaa guddaa qabaachuu danda'u. garuu, yaada barnootaa fi qindoomina barsiisaan ta'uu isaa baay'ee barbaachisaa dha. meediyaa dijitaalaa barnoota akka mala barnootaa kanneen duraanii deeggaru danda'u, garuu ani yaada koon, meediyaa dijitaalaa ofii isaanii qofaaf fayyadamuun fi innovaashinii isaanii irratti of boonsuun, barattootaaf bu'aa dhugaa hin fidne, akkasumas mala biroo fayyadamuun barnoota gaarii kennuu danda'uuf carraan guddaa dha. xumura: meediyaa dijitaalaa - eeyyee, yoo gaarii ta'an fi dhugumaan mala duraanii caalaa fooyya'aa ta'an. (barattuu, kanaaf barataa)

barataa ta'uun, meediyaa dijitaalaa barnoota cimsuuf carraa gaarii ta'uu isaa amana. haa ta'u malee, isaan kaayyoo ofii ta'uu hin qaban.

barreessaa mana barumsaa "meediyaa dijitaalaa dandeettii barattootaa cimsuu irratti dhiibbaa qaba" "ee" jedhu tuqee jira, sababni isaas barattoota ganna olitti jiran keessatti odeeffannoo google malee yookaan interneetii malee argachuu dandeettii dhabuun akka ta'e amana. haa ta'u malee, meediyaa dijitaalaa barnoota waliin deemsisuu fi deeggaruu keessatti fayyadamuun wanta gaariidha jedheen yaada. gargaarsa gochuu danda'uu nan abdadha :) hojii keessan keessatti milkaa'ina!

ani barataa dha, akkasumas interneeta qorannoo irratti argachuun baay'ee gargaaraa ta'uu isaa nan amana, akkasumas wikipedia yookaan marsariitiiwwan biroo irratti odeeffannoo barbaaduu dandeessisu. akkasumas, plakaata tokko qopheessuu irra, powerpoint dhiheessuu dandeessuun gargaarsa ta'uu isaa nan amana, sababiin isaas baay'ee ulfaataa miti. haa ta'u malee, pc'n ol ka'ee booda barnoota irratti xiyyeeffachuun baay'ee rakkisaa ta'a - yeroo muraasaaf imeelota kootii ilaaluun, haala koo facebook irratti haaromsuu, hiriyoota kootii barreessuu akkamitti hojii isaanii irratti argamu... akkasuma. kitaabota yookaan leksikaawwan barnootaaf qofa akka ta'an yaada kiyya.

barattuu

barattuu dubbiiwwan keessatti deeggarsi power point fooyya'aa dha kan fooyya'aa ta'e, akkasumas "pireezenteshinoota" barsiisotaaf, fooyya'aa ta'uu isaa. filmiwwan gabaabaa: faayidaa: haala ifa ta'een ibsuu danda'u, fakkeenyaaf, arkiiteektiirii ykn ijaarsa dna irratti. haal-dureewwan: barnoota seenaa fi afaan jarmanii keessatti gaariidha: odeeffannoo baay'ee, haala baay'ee mul'atu, yeroo baay'ee dhama'aa.

lernvideos fakkeenyaaf youtube irratti, yeroo baay'ee na gargaaree barnoota mana barumsaa keessatti sirriitti hubachuuf. akkasumas mana barumsaa keessatti barnootaaf sagantaaleen hedduun jiru, fakkeenyaaf sagantaalee herregaa, kan barsiisota nu waliin hojjatan. barsiisonni yeroo baay'ee filimii ykn videoota mata dureewwan adda addaa irratti agarsiisu, ani immoo meeshaalee barnootaa keessatti fayyadamuun baay'ee gargaaraa ta'uu isaa nan arga.

yaada koo akka barattuu ti, barnoota deeggaruuf gaarii dha, garuu barnoota guutuu kanaan ijaaruu hin ta’u.

mana barnootaa kiyya keessatti guyyoota 2 waggaa keessa ta'ee, leenjii dandeettii jedhamu ni jira, kunis msa (xumura mana barumsaa giddugaleessaa/berlin) fi dhimmoota walqabatan irratti xiyyeeffata, garuu akkasumas gargaarsa ta'uu danda'a, sababni isaas interneetii irratti "sirrii" barbaaduu, powerpoint/open-office waliin hojjechuu... -yoo barbaachisaa ta'e- barachuu dandeenya. barattoota keenyaaf kun gargaarsa guddaa ture, sababni isaas waggaa keenya keessatti, dhiyeessitoonni 10ffaa (fi waggaa darbeef qophaa'aa turan) haala tokkicha malee, sadarkaa 3 caalaa hin gahu.

ani bara kana masterii leenjii barnootaa sadarkaa bu'uuraa fi giddugaleessaa xumura. yaada kiyyaatti, meeshaalee dijitaalaa sirrii ta'een barnoota gargaarsa barbaachisaa ta'e kennuu fi yeroo baay'ee akka meeshaa kaka'umsaatti fayyadamuu dandeenya. haa ta'u malee, yeroo baay'ee, meeshaalee dijitaalaa itti gaafatamummaa qabuun fayyadamuuf bu'uura gahaa naaf hinjiru.

meediyaa dijitaalaa furdina fi gaddisiisaa dha. dhugumatti, isaan mata dureewwan garaagaraa ifa gochuu fi odeeffannoo irratti saffisaan argachuuf gargaara, garuu yaada kiyyaatti, wantoota badiisaa tokko tokkoofis gumaacha. ani yaada kootti, fayyadamni bilbila smartphooonii yeroo hunda (akkasumas yeroo hunda argamuu qabaachuu) rakkoo xiyyeeffannaa fiduu danda'a. namni tokko tasgabbaa'ee hin taa'u, yeroo hunda bilbila irratti ilaalu. kitaabni barnootarraa hafe hin qabu. akkasumas, qorannoo fi hojiin dijitaalaa malee hojjetamu barnoota fi barsiisuu keessatti gumaacha barbaachisaa dha. ani yaada kootti, faayidaalee hundaa waliin kanatti hin dagatamu, sababni isaas, kun hundi salphaa ta'uu isaa yeroo dheeraaf laafina, dhoksa, fi laafina fiduuf gargaara ;-)! galatoomi!

ani yaada, meediyaa dijitaalaa barnoota garaagaraa fi walitti dhufeenya qabu kennuuf karaa gaarii ta'uu isaa. garuu, kun appoota yookaan sagantaalee biroo keessatti hojjachuu qaba jedhee hin yaadu. karaa pirojektoota barnootaa kutaa/kursii adda addaa irratti, meeshaalee barnootaa fi meeshaalee dabalataa kennuuf (akkasumas yunivarsiitii hedduu keessatti).

ani barattuu dha, akkasumas yeroo barnoota keessatti viidiyoo xiqqaa yookaan qorannoo interneetii dabalamuun gaariidha jedheen yaada. haa ta’u malee, mana barumsaa koo duraanii active boards qabna turre, isaanis naaf hin mijanne. yaada kiyyaatti, isaan barnoota naaf dhaabsee turan, kaan immoo taafela magariisaa naaf filatama.

mediyaa dijitaalaa barnoota keessatti fayyadamuun baay'ee gaariidha. mana barumsaa keenya keessatti kun dursee hojiirra ooleera. kutaa hundumaa laptop, beemara, fi whiteboard ni argama. kanaaf, yeroo hundaa waan tokko mul'isuuf agarsiisuu ykn jechoota googledhuu dandeenya. kun barattoota fi barsiisota keenyaaf baay'ee gargaara, barnootni immoo akkasumas bu'aa qabeessa fi milkaa'aa ta'a.

mediyaa dijitaalaa fayyadamuun yeroo ammaa irratti hunda'aa jira, dhiisuu isaa immoo yaada koo irratti carraaqqii addunyaa irraa fagaachuu ta'a. teeknoolojii kun jireenya keenya keessatti iddoo guddaa qabachuu danda'a, akkasumas qophaa'uu dhabuun garmalee yaaddessaa ta'a. barattootaaf ogummaa mediyaa kennuu akka barbaachisaa ta'e nan amana - kitaaba mana kitaabaa akkamitti fayyadamuu akka beekan, mana kitaabaa dijitaalaa/virtuu'alaa akkamitti fayyadamuu akka beekanillee beekuu qabu. barattoota koo keessaa namoonni baay'een google irratti barbaacha sirrii gochuu dadhabuu isaanii fi akkamitti qu'annoo saayinsii argachuu akka danda'an hin beekan jedhee yeroo hunda gaddaa nan yaada.

ani barattuu dha, akkasumas barnoota keessatti miidiyaa waliin walitti dhufeenya qabaachuun barbaachisaa ta'uu yaada. kuni immoo, yaada kiyyaatti, wantoota murteessoo fayyadamuun barbaachisaa dha. miidiyaan namoota irratti dhiibbaa guddaa qaba. akkasumas, dhugaa irratti dubbachuun barbaachisaa dha.

student

barattoonni meediyaa kana waliin hojjechuu barachuu qabu - garuu appiin tokko illee barsiisaa bakka bu’uu hin qabu.

ani yaada, meediyaa dijitaalaa barnoota akkaata ittiin qopheessan yeroo baay'ee akka nama hawwatu godhuu danda'u. yeroo tokko tokko power point dhiheessuu fooyya'aa ta'uu danda'a. haa ta'u malee, barnoota keessatti qooda murteessaa ta'uu hin qabu jedheen yaada, sababni isaas mana barnootaa kiyya keessatti "harka qalleeyyii fi harka qabeeyyii" gidduutti adda baafachuu mul'ateera. meediyaa baay'ee gatii qaban fayyadamuun (yoo laptop qofa ta'e) eenyutu sagantaa haaraa qabu, eenyutu app hedduu bitate fi eenyutu maatii isaa irraa maallaqa baay'ee argate ifatti mul'ateera. yeroo baay'ee mana keessatti wanta tokko hojjachuu qaba, barattoonni qabeenya qaban immoo sa'aatii itti aanutti qophaa'aa dhufan, sababni isaas meeshaalee barbaachisoo qaban, yeroo barattoonni qabeenya hin qabne immoo akkamitti akka hojjatan rakkatan. xumura: barnoota keessatti meediyaa fayyadamuun ni danda'ama, garuu kun dirqama ta'uu hin qabu.

ani mana keessatti qorannoo gochuu qabna jedhee yaada, garuu yeroo hunda miti. yoo barataan mana keessatti waan tokko ofiin hojjechuu qabu ta'e, barsiisonni maateriyaala kennuu danda'u. haa ta'u malee, kunis baay'ina waraqaalee fayyadamuun ol ka'uu jechuu dha. ani dhugumaan rakkoo keessa jira. ani barattuu (kilaasii 12, mana barumsaa olaanaa).

ani barataa ta'ee online - barnootaaf iddoo fayyadamuun jaaladha, garuu barattoonni digital media fayyadamuuf kaka'uu akka hin qabne yaada. isaan ofii isaanii gaariidhaan hojjetu. dhimmicha dandeettii guddisuu irratti: barattoonni walitti dhufeenya hin qaban, mana barumsaa keessatti facebook irratti walqunnamtii gochuu isaanii rakkoo guddaa ta'uu yaada. dandeettii hawaasummaa, nagaa!

ani barataa leenjii barsiisuu dha, akkasumas fayyadamni miidiyaa yeroo ammaa dirqama ta'uu isaa nan amana. haa ta'u malee, bilbila smartphonen barnootarraa haala addaa ta'een dhiibamuu qabu, sababni isaas barattoonni yeroo baay'ee qofa daandii irraa garagalanii jiru.