ในแอฟริกาตะวันออก แผ่นเปลือกโลกกำลังเคลื่อนที่ห่างกัน ภายใต้แรงดันของการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก ทำให้พื้นดินเกิดรอยแตก และเกิดหุบเขาริฟต์ระหว่างรอยแตกที่ขนานกัน การเกิดกระบวนการทางธรณีวิทยาในแอฟริกาตะวันออกยืนยันทฤษฎีของการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกอย่างชัดเจน โดยระบุว่าเปลือกโลกของโลก หรือที่เรียกว่า ลิโทสเฟียร์ ประกอบด้วยแผ่นเปลือกโลกที่แยกจากกันหลายสิบแผ่น ซึ่งลอยอยู่บนอัสเทโนสเฟียร์ที่หลอมละลาย แผ่นเหล่านี้รองรับฐานของทวีปที่เป็นหินแกรนิต ซึ่งถูกล้อมรอบด้วยพื้นมหาสมุทรที่มีบาซอลต์ที่เกิดใหม่อย่างต่อเนื่อง ในบางพื้นที่ของโลก แผ่นเปลือกโลกเคลื่อนที่ไปข้างเคียงกัน ในขณะที่บางพื้นที่เคลื่อนที่ห่างกัน เช่นเดียวกับที่เกิดขึ้นที่จุดตัดระหว่างแผ่นแอฟริกาและแผ่นอาหรับ เมื่อประมาณ 20 ล้านปีก่อน พวกมันเริ่มแยกออกจากกัน ทำให้เกิดทะเลแดงและอ่าวอเดน หลักฐานของการเคลื่อนที่นี้ชัดเจนเมื่อมองที่แผนที่: สามารถเห็นได้ว่าชายฝั่งตรงข้ามจะตรงกันได้อย่างไร หากพวกมันกลับมาใกล้กันอีกครั้ง มีเพียงจุดเดียวที่พวกมันไม่ตรงกัน คือที่จิบูตีและหุบเขาอาฟาร์ แรงที่ทำให้แผ่นเปลือกโลกแยกจากกันเกิดจากหินหลอมเหลวที่พุ่งขึ้นจากแมนเทิล ซึ่งมันจะขึ้นไปข้างบนและเติมช่องว่างกลาง ทำให้เกิดพื้นมหาสมุทรใหม่ ในช่วงเวลาหนึ่ง หุบเขานั้นเคยเป็นส่วนหนึ่งของทะเลแดง แต่เมื่อภูเขาแดนาคิลยกตัวขึ้น มันจึงถูกตัดขาดและค่อยๆ แห้งแล้งลง กระบวนการเดียวกันนี้เป็นสาเหตุของรอยแตกใหญ่ในแอฟริกาตะวันออกและอาหรับ รอยแตกนี้ยาว 6400 กม. จากทะเลตายไปยังโมซัมบิก และตัดผ่านหนึ่งในเจ็ดของเส้นรอบวงโลก ตลอดความยาวของมันมีเขตภูเขาไฟและแผ่นดินไหว ในเอธิโอเปียและเคนยา การพุ่งขึ้นของหินหลอมเหลวทำให้เปลือกโลกของทวีปยกตัวขึ้นและบางลง เกิดที่ราบสูงที่มีภูเขาขนาดใหญ่ และที่นี่รอยแตกใหญ่ได้แสดงรูปแบบที่น่าประทับใจที่สุด เนื่องจากไม่สามารถทนต่อแรงดึงได้ เปลือกโลกจึงแตกในจุดที่อ่อนแอ และพื้นดินจมลงไปในรอยแยกที่เกิดขึ้นซึ่งกว้าง 40–56 กม. ด้วยเหตุผลบางประการที่ยังไม่ชัดเจน รอยแตกใหญ่ในแอฟริกาจึงยาวไปในสองทิศทางที่แตกต่างกัน ระบบแม่น้ำโบราณถูกทำลาย สาขาตะวันตกของมันซึ่งไหลผ่านยูกันดา แทนซาเนีย และแซมเบีย ถูกน้ำทะเลขนาดใหญ่ท่วม เช่น ทะเลสาบอัลเบิร์ต ทะเลสาบแทนกันยิกา และทะเลสาบมาลาวี อย่างไรก็ตาม รอยแตกทางตะวันออกที่ไหลผ่านเอธิโอเปีย เคนยา และแทนซาเนียตะวันออก มีสาขาที่ตื้นและมีภูเขาไฟสูง เช่น ภูเขาเคนยาและภูเขาคิลิมันจาโร เชื่อกันว่าหัวแอฟริกาสามารถแยกออกและลอยไปยังมหาสมุทรอินเดีย อย่างไรก็ตาม ตามที่นักธรณีวิทยาบางคนกล่าว มหาสมุทรแอตแลนติกกำลังขยายตัว และแอฟริกาจะเคลื่อนที่ไปทางคาบสมุทรอาหรับ ทำให้ทะเลแดงอาจหดตัวอีกครั้ง แหล่งทรัพยากร แหล่งทรัพยากรในแอฟริกา: น้ำมัน (ประมาณ 6% ของทรัพยากรโลก) ก๊าซธรรมชาติ (7%) ถ่านหิน เหล็ก ยูเรเนียม สติเบียมและเซอร์โคเนียม โครเมียม ฟอสเฟต นอกจากนี้ยังมีการขุดทอง เพชร และอัญมณีอื่นๆ น้ำมันและก๊าซมีมากที่สุดในแอ่งซาฮารา ในส่วนตะวันออกเฉียงเหนือของอ่าวกินี แร่โลหะส่วนใหญ่พบในส่วนใต้ของทวีป ชายฝั่งและเกาะ ชายฝั่งของแอฟริกามีลักษณะตรงและไม่ค่อยมีอ่าวที่เหมาะสำหรับท่าเรือ มีเพียงอ่าวกินีและอ่าวใหญ่ซิรต์ที่ยื่นเข้าไปในแผ่นดิน เกาะที่อยู่ใกล้ชายฝั่งแอฟริกาก็มีไม่มากนัก: กลุ่มเกาะที่ใหญ่ที่สุดอยู่ที่ชายฝั่งตะวันตกเฉียงเหนือ (ที่เรียกว่า มาเกร็บ – หมู่เกาะกรีนแลนด์ หมู่เกาะคานารี มาเดรา) และในมหาสมุทรอินเดีย (มาดากัสการ์ หมู่เกาะมาสการีน หมู่เกาะอามิรานต์ หมู่เกาะเซเชลส์ หมู่เกาะคอโมโรส ยุโรป แซนซิบาร์ เปมบา เป็นต้น) ยังมีเกาะเล็กๆ อีกหลายแห่งในอ่าวกินี (เซนต์โทเม, ปรินซิเป, บิโอคา, ปากาลู) และเกาะเล็กๆ มากมายในทะเลแดง แหลมที่อยู่ปลายสุดของแอฟริกา: ทิศเหนือ – แหลมอเบียด; ทิศใต้ – แหลมความหวังที่ดี; ทิศตะวันออก – แหลมการ์ดาฟา; ทิศตะวันตก – แหลมกรีน (อัลมาดี) สภาพอากาศ แผนที่สภาพอากาศของแอฟริกา: ██ ทะเลทราย ██ ครึ่งทะเลทราย ██ สภาพอากาศเขตร้อน ██ สภาพอากาศเขตร้อนหรือสภาพอากาศในเขตกลาง เนื่องจากเส้นศูนย์สูตรตัดผ่านแอฟริกาเกือบตรงกลาง ส่วนกลางของทวีปจึงมีความชื้นมากที่สุดและร้อนตลอดเวลา ขณะที่เมื่อเคลื่อนที่ไปทางเหนือและใต้จากเส้นศูนย์สูตร สภาพอากาศจะเริ่มแห้งแล้งและมีความแตกต่างกันมากขึ้น แอฟริกาเป็นทวีปที่ร้อนที่สุดในบรรดาทวีปทั้งหมด ในซีกโลกเหนือ อุณหภูมิในฤดูร้อนเฉลี่ยอยู่ที่ 25–30 °c ในซาฮาราอุณหภูมิจะสูงกว่านั้น ที่นี่ยังมีจุดร้อนที่สุดในโลก – ในเมืองอาซิซิยาของลิเบียมีการบันทึกอุณหภูมิ 57.7 °c ในฤดูหนาว อุณหภูมิจะลดลงเหลือ 10–25 °c และในภูเขาแอตลาสมักจะมีอุณหภูมิต่ำกว่า 0 °c และหิมะ ในฤดูร้อนของซีกโลกใต้ อุณหภูมิที่นั่นก็สูงกว่า 30 °c ในหลายพื้นที่ (โดยเฉพาะในคาลาฮารีตะวันตกเฉียงใต้) แต่ในฤดูหนาวในแอฟริกาใต้มักจะเย็นลงต่ำกว่า 10 °c และในพื้นที่ภูเขาก็มีหิมะ ในเส้นศูนย์สูตรอุณหภูมิจะอยู่ที่ 25–30 °c ตลอดทั้งปี การกระจายของปริมาณน้ำฝนไม่สม่ำเสมอ: ในแอฟริกากลางมีปริมาณน้ำฝนตั้งแต่ 1500–2000 ถึง 3000–4000 มม. (ที่ชายฝั่งอ่าวกินี) ในพื้นที่ธรรมชาติของซูดาน ในแอฟริกาตะวันตก ตะวันออก และส่วนใหญ่ของแอฟริกาใต้มีปริมาณน้ำฝนตั้งแต่ 1500 มม. (ใกล้เส้นศูนย์สูตร) ถึง 200 มม. (ห่างจากเส้นศูนย์สูตร) เกือบทั้งหมดจะตกในช่วงฤดูฝน ในซาฮาราและทะเลทรายทางใต้ (นามิเบ, คาลาฮารี) จะมีปริมาณน้ำฝนต่ำกว่า 100 มม. ต่อปี และอาจไม่มีฝนหลายปีติดต่อกัน ในชายฝั่งเหนือและใต้ของทวีปมีปริมาณน้ำฝน 600–700 มม. (ส่วนใหญ่จะตกในช่วงไม่กี่เดือน) ในแอฟริกากลางมีพายุฟ้าคะนองบ่อยครั้ง และในภูมิภาคนี้มีฟ้าผ่าบ่อยที่สุดในโลก ในส่วนที่เหลือของทวีปมีภัยแล้งที่ยาวนานบ่อยครั้ง ฮิดรอลอจี แม่น้ำส่วนใหญ่ในแอฟริกาตกอยู่ในอาณาเขตของมหาสมุทรแอตแลนติก แม่น้ำที่ยาวที่สุดในโลก – นิล – ไหลเข้าสู่ทะเลเมดิเตอร์เรเนียนซึ่งเป็นของมหาสมุทรนี้ แม่น้ำที่สำคัญในอาณาเขตของมหาสมุทรแอตแลนติกยังรวมถึงแม่น้ำคองโก (แม่น้ำที่มีน้ำมากที่สุดในทวีป), แม่น้ำนิเกอร์, แม่น้ำเซเนกัล, แม่น้ำออเรนจ์, แม่น้ำโวลตา, แม่น้ำแกมเบีย, แม่น้ำโอโกเว, แม่น้ำควานซา, แม่น้ำโคโมเอ เป็นต้น แม่น้ำที่สำคัญในอาณาเขตของมหาสมุทรอินเดีย ได้แก่ แม่น้ำซัมเบเซ, แม่น้ำลิมโปโป, แม่น้ำเชเบล, แม่น้ำรูวูมา, แม่น้ำรูฟิดิจิ ในพื้นที่กลางของแอฟริกามีแอ่งน้ำที่ไม่มีทางออก ซึ่งแอ่งที่ใหญ่ที่สุดคือแอ่งทะเลสาบชาด (ชาริส, โลโกเน) ในทะเลทรายมีลำธารที่เติมน้ำเฉพาะหลังจากฝนตก – เรียกว่า วาดี เนื่องจากที่ราบสูงที่เป็นเอกลักษณ์ แม่น้ำในแอฟริกาจึงมีน้ำตกมากมาย เช่น น้ำตกวิกตอเรีย, น้ำตกลิฟวิงสโตน, น้ำตกออกราบิโอ, น้ำตกรูอาคานา, น้ำตกทูเกลอส (น้ำตกที่สูงที่สุด) แอฟริกามีทะเลสาบขนาดใหญ่จำนวนมาก ส่วนใหญ่ตั้งอยู่ในเขตรอยแตกใหญ่ของแอฟริกาตะวันออก และเรียกว่า "ทะเลสาบใหญ่ของแอฟริกา": ทะเลสาบวิกตอเรีย (ใหญ่ที่สุด), ทะเลสาบแทนกันยิกา (ลึกที่สุด), ทะเลสาบนยาซา, ทะเลสาบทูร์คานา, ทะเลสาบอัลเบิร์ต, ทะเลสาบคิฟู เป็นต้น ในเอธิโอเปียมีทะเลสาบทานอสขนาดใหญ่ และในชาดมีทะเลสาบชาดที่กำลังลดขนาดลงอย่างรวดเร็ว